Rapport Laat Zien Hoe Iraanse Aanklagers Systematische Repressie in Stand Houden
Dit rapport—het eerste deel in een reeks van vijf, gepubliceerd door het Spreading Justice-project van HRA—beschrijft de centrale rol die de openbare en revolutionaire aanklagers in Iran spelen bij het faciliteren van wijdverbreide mensenrechtenschendingen. De serie heeft tot doel zichtbaar te maken wie binnen de Islamitische Republiek verantwoordelijk is voor structureel misbruik én hoe de machtsposities die zij bekleden een hardnekkige cyclus van onderdrukking bestendigen. De Spreading Justice-database, waarin inmiddels meer dan duizend profielen van betrokken personen en instellingen zijn opgenomen, vormt de basis voor deze analyse en dient als ondersteuning voor toekomstige verantwoordings- en hervormingsinitiatieven.
Volgens het rapport beschikken aanklagers in Iran over een uiterst invloedrijke positie binnen het rechtssysteem. Als vertegenwoordigers van de staat brengen zij aanklachten uit, houden zij toezicht op onderzoeken en bewaken zij de uitvoering van straffen. Hun bevoegdheden strekken zich uit over een hiërarchisch systeem—van districtsaanklagers tot provinciale aanklagers en uiteindelijk de procureur-generaal—waardoor een landelijke commandostructuur ontstaat.
Het rapport beschrijft dat de taken van de aanklager hen midden in zaken plaatsen die worden gekenmerkt door ernstige schendingen van het recht op een eerlijk proces. Aanklagers vervolgen zaken die het publieke belang raken, ook zonder particuliere aanklacht, behandelen zaken op verzoek van slachtoffers in privé-delicten en stellen aanklachten op wanneer het onderzoek is afgerond. In Iran’s gemengde rechtssysteem sturen zij het onderzoek aan, terwijl een onderzoeksrechter het bewijs verzamelt. Zodra het onderzoek voltooid is, dient de aanklager een formele aanklacht in die de zaak naar de rechtbank brengt.
Daarnaast schetst het rapport de grote rol van aanklagers bij de uitvoering van rechterlijke straffen, waaronder de zwaarste vormen van bestraffing. Volgens de Iraanse regelgeving staan aanklagers toezicht op de uitvoering van doodstraffen, amputaties, qisas, steniging en andere ernstige straffen—en bepalen zij soms zelfs waar openbare executies plaatsvinden.
Om de impact van deze macht te illustreren, bespreekt het rapport de zaak van het “Isfahan House”, geleid door Seyed Mohammad Mousavian, de openbare en revolutionaire aanklager van het district Isfahan. Zijn aanklacht tegen meerdere verdachten na de landelijke protesten van 2022 leidde direct tot de executies van Saleh Mirhashemi, Majid Kazemi en Saeed Yaghoubi. Dit gebeurde ondanks audio-opnames waaruit bleek dat Kazemi tijdens verhoren was gemarteld en seksueel misbruikt. Desondanks baseerde Mousavian zijn aanklacht op deze gedwongen bekentenissen.
Door deze zaak te belichten, benadrukt het rapport een bredere trend: aanklagers negeren routinematig wettelijke waarborgen, vertrouwen op afgedwongen bekentenissen en houden toezicht op misdadige straffen. Volgens het rapport is hun institutionele rol dan ook niet bijkomstig, maar vormt zij een essentieel onderdeel van het repressieapparaat van de Iraanse staat.
